Korzeń hakorośli (Harpagophyti radix)-działanie farmakologiczne(stawy,ból,obrzęki)
Surowiec Harpagophyti radix stosowany był od dawna przez ludność południowej Afryki jako środek przynoszący ulgę w chorobach reumatycznych oraz w dolegliwościach gastrycznych . Do medycyny europejskiej został wprowadzony w latach siedemdziesiątych po przeprowadzeniu wstępnych badań fitochemicznych i farmakologicznych (lata 1953-70).
Wykazano w nich m.in., że liofilizowane wyciągi wodne z surowca mają działanie przeciwzapalne i przeciwartretyczne po zastosowaniu w postaci wstrzyknięć dożylnych, dostawowych lub dootrzewnowych . Po podaniu doustnym działały podobnie do innych środków goryczowych, takich jak: kora chinowa, kondurango czy piołun. Obserwowano m.in. wzmożone wydzielanie żółci, przyspieszenie procesów trawiennych a także normalizację poziomu bilirubiny i kwasu moczowego we krwi .
W ostatnich latach podejmowano dalsze badania nad działaniem surowca Harpagophyti radix . W doświadczeniach na szczurach Soulimani i wsp. stwierdzili, że suchy wodny ekstrakt podany dootrzewnowo w dawkach 400 i 800 mg/kg powoduje znamienną statystycznie redukcję obrzęku wywołanego karageniną. Po czterech godzinach od podania obserwowano odpowiednio 45 i 65%-owe zmniejszenie obrzęku. Dodwunastnicze podanie szczurom tego wyciągu w dawkach 200, 400 i 1600 mg/kg powodowało 43%, 60% i 41%-ową (odpowiednio) redukcję obrzęku w czasie 6-9 h. Po podaniu doustnym ekstrakt był nieaktywny, stąd autorzy pracy dochodzą do wniosku, że przejście przez żołądek powoduje utratę aktywności.
Według Lahnersa i wsp. suchy ekstrakt wodny z korzeni H. procumbens począwszy od dawki 100 mg/kgwywołuje znaczące, zależne od dawki działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe w procesach ostrych i podostrych. Natomiast harpagozyd w dawce 5 i 10 mg/kg nie wykazywał działania przeciwzapalnego w teście karageninowym (5 mg harpagozydu odpowiadało 400 mg surowca), jednakże działał przeciwbólowo. Z uwagi na nietrwałość harpagozydu w środowisku kwaśnym, autorzy sugerują stosowanie takiej postaci leku, która chroniłaby substancję czynną przed rozkładem w żołądku.
Baghdikian i wsp. wykazali, że ekstrakty wodne z korzeni H. procumbens i H. zeyheri podane szczurom dootrzewnowo działają obwodowo analgezyjnie i działanie to jest zależne od dawki. W teście z drażnieniem chemicznym, dawki powyżej 400 mg/kg powodowały 35 i 36%-owe zmniejszenie odczuwania bólu. Uzyskany efekt przeciwbólowy autorzy oceniają jako podobny do wywołanego przez kwas acetylosalicylowy w dawce 68 mg/kg. Ci sami autorzy porównywali działanie przeciwzapalne surowca z obydwu gatunków hakorośli. W procesie ostrym wywołanym karageniną ekstrakt z H. procumbens działał przeciwzapalnie w dawce powyżej 400 mg/kg (po 3 h odczyn zapalny zmniejszył się o 43%), a ekstrakt z H. zeyheri działał podobnie w dawce powyżej 800 mg/kg. W obydwu przypadkach efekt był zależny od dawki a profil działania określono jako podobny do indometacyny .
Na temat trwałości harpagozydu w soku żołądkowym istnieją sprzeczne opinie. Tak jak inne glikozydy irydoidowe może on ulegać rozkładowi w środowisku kwaśnym. Stwierdzano brak aktywności przeciwzapalnej i przeciwbólowej ekstraktu z korzenia hakorośli po podaniu doustnym . Według ostatnich doniesień piśmiennictwa irydoidy zawarte w hakorośli pod działaniem flory bakteryjnej jelit mogą ulegać transformacji do alkaloidów monoterpenowych np. aukubininy B. Podobna reakcja zachodzić może po zadziałaniu b-glukozydazy w obecności amoniaku . Według innych badań harpagozyd jest stabilny w sztucznym soku jelitowym i żołądkowym przez 1,5 h i może przechodzić do krwi w postaci niezmienionej. Po doustnym podaniu 600 mg ekstraktu z H. procumbens zawierającego 7,3% harpagozydu, stężenie tego związku w krwi pełnej wynosiło po 15 minutach od podania 4 ng/ml a maksymalne stężenie po 2 h wynosiło 15,4 ng/ml. W plazmie stężenie to było o połowę wyższe , co może być dowodem, że harpagozyd jest częściowo resorbowany w postaci glikozydu. Chrubasik i wsp. stwierdzili ostatnio, że 50%-owe uwalnianie harpagozydu z tabletek zawierających ekstrakt z korzenia hakorośli następuje po 13,5 min. W środowisku sztucznego soku żołądkowego zawartość harpagozydu zmniejsza się o 10% w ciągu pierwszych 3 godzin a w sztucznym soku jelitowym pozostaje stała przez 6 h.
Mechanizm działania przeciwzapalnego i przeciwbólowego korzenia hakorośli i harpagozydu nie został wyjaśniony, chociaż były podejmowane badania w tym kierunku. Harpagozyd oraz ekstrakt z H. procumbens zawierający 7,3% harpagozydu hamowały biosyntezę tromboksanu B2 zależnie od dawki oraz biosyntezę cysteinyloleukotrienu w krwi ludzkiej po stymulowaniu jonoforem A 23 187, co mogłoby wskazywać, że wyciągi z H. procumbens wpływają na biosyntezę eikozanoidów (12). Moussard i wsp. (16) nie stwierdzili jednakże statystycznie znamiennej różnicy poziomu prostaglandyny PGE2, tromboksanu TXB2, 6-ketoPGF1a i leukotrienu LTB4 u zdrowych ochotników przed i po przyjmowaniu kapsułek zawierających po 500 mg proszku z korzeni hakorośli standaryzowanego na 3% sumy irydoidów (21 dni 4 x dziennie po 1 kapsułce).
BADANIA KLINICZNE
Działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe korzenia hakorośli było wielokrotnie przedmiotem badań klinicznych . Ostatnio prowadzone były badania randomizowane z podwójnie ślepą próbą. Grupie pacjentów z bólem krzyża podawano przez 4 tygodnie ekstrakt z hakorośli w dawce odpowiadającej 50 mg harpagozydu na dobę. Stopień odczuwania bólu szacowano przy użyciu wizualnej skali analogowej oraz werbalnego szacowania bólu. Pod działaniem verum nastąpiło polepszenie indeksu bólu krzyża o 20%, natomiast po placebo o 8%. Różnicę tę uznano za statystycznie znamienną . W innych badaniach klinicznych z udziałem 197 pacjentów, zgłaszających skargi na chroniczny ból krzyża porównano z placebo działanie ekstraktu z Harpagophtum podawanego doustnie przez 4 tygodnie w dawkach dziennych 600 i 1200 mg (zawierających odpowiednio 50 i 100 mg harpagozydu). Spośród 183 pacjentów, którzy ukończyli badania, w grupie leczonych bóle ustąpiły całkowicie u 10 pacjentów otrzymujących dawkę 1200 mg, u 6 otrzymujących dawkę 600 mg, a w grupie placebo u 3 osób. Nie obserwowano efektów ubocznych z wyjątkiem nielicznych symptomów gastrycznych . Także w niektórych innych badaniach klinicznych nad zastosowaniem Harpagophytiradix u pacjentów ze schorzeniami reumatycznymi wyniki oszacowano jako pozytywne .
Podsumowując dane piśmiennictwa można uznać korzeń hakorośli za surowiec o słabym działaniu analgezyjnym, przeciwartretycznym i przeciwzapalnym przy czym silniejsze działanie mogą wywierać ekstrakty po podaniu pozajelitowym niż po podaniu doustnym.
Istnieją także doniesienia piśmiennictwa na temat działania korzenia hakorośli na układ pokarmowy. W oparciu o rejestrację odczuć subiektywnych oraz analizę parametrów biochemicznych i klinicznych przez ponad 3 lata stwierdzono, że odwar z surowca przeciwdziała zarówno biegunkom jak i zaparciom (normalizuje stolec), likwiduje wzdęcia i poprawia trawienie .
ZASTOSOWANIE I DAWKOWANIE
Wskazaniami do stosowania surowca są wg Komisji E (Bundesanzeiger z 2.03.89 i 1.09.90 r.) stany dyspeptyczne i brak apetytu (dawkowanie 0,5 g 3 x dziennie) oraz schorzenia narządu ruchu ze zmianami degeneracyjnymi (dawkowanie średnio 4,5 g surowca na dobę, maksymalnie 3 x dziennie po 3 g) lub przetwory w odpowiednio obliczonej dawce.
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE, INTERAKCJE, TOKSYCZNOŚĆ
W badaniach klinicznych obserwowano niekiedy bóle żołądka i nudności, nie udowodniono jednak bezpośredniego ich związku z przyjmowaniem korzeni hakorośli.
Przeciwwskazaniem do stosowania surowca jest wrzód żołądka lub dwunastnicy. Jednoczesne podawanie z lekami obniżającymi ciśnienie krwi i antyarytmicznymi może nieznacznie nasilać ich działanie, ponieważ istnieją doniesienia o antyarytmicznym i hipotensyjnym działaniu ekstraktu metanolowego z korzenia hakorośli .
Doustne dawki toksyczne zarówno korzenia hakorośli jak i harpagozydu są wysokie i wynosiły u myszy odpowiednio ponad 13,5 g/kg masy ciała po podaniu doustnym i 1 g/kg po podaniu dootrzewnowym .
Brak jest danych na temat wpływu surowca na rozwój płodu, kancerogenność i mutagenność oraz przechodzenia związków aktywnych do mleka matki. Dlatego też nie zaleca się stosowania preparatu z hakorośli u kobiet w ciąży oraz w okresie karmienia piersią.
Żródło:http://www.czytelniamedyczna.pl/2469,korzen-hakorosli-harpagophyti-radix-roslinny-lek.html