Ostropest plamisty, czyli Silybum marianum (SM), to bardzo powszechnie stosowana
roślina, którą bardzo dobrze znają zwolennicy medycyny naturalnej, lekarze oraz dietetycy.
Ostropest plamisty znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu różnych chorób, choć jego
działanie jest najlepiej opisane pod kątem wspomagającego leczenia wątroby. Nasiona oraz
owoce Ostropestu zawierają wiele aktywnych substancji z których możemy wyodrębnić
związki flawonoidowe oraz związki olejów tłuszczowych. W tym artykule znajdziesz
najnowsze informacje o ostropeście plamistym, jego zastosowaniu oraz dawkowaniu.
Silybum marianum swoją nazwę zawdzięcza białym żyłkom na swoich liściach. Jej
nasiona oraz owoce są stosowane już od 2000 lat jako naturalny środek wspomagający w
schorzeniach wątroby, ze względu na swoje właściwości hepatoprotekcyjne (ochraniające
wątrobę). W tradycyjnej medycynie chińskiej SM jest uznawane za zioło o szczególnych
właściwościach leczniczych i oczyszczających wątrobę wspomagając przepływ żółci. Również
medycyna zachodnia wykorzystuje hepatoprotekcyjne te właściwości Silybum marianum w
leczeniu niealkoholowego stłuszczenia wątroby.
Za lecznicze właściwości SM odpowiadają główne składniki SM- flawonolignany, w
tym silybina, izosylibina i silychristin. Zgodnie z Farmakopeą Chińską, należy zwrócić uwagę
na zawartość silybiny w standaryzowanych ziołach Ostropestu, która powinna być wyższa niż
0,5%. Olej tłuszczowy zawarty w ostropeście plamistym składa się z niezbędnych
fosfolipidów o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas
oleinowy, linolowy oraz palmitynowy. Obecnie sylimaryna stosowana jest jako
standaryzowany ekstrakt z nasion Ostropestu plamistego. Według Farmakopei Europejskiej i
Amerykańskiej nominalna zawartość sylimaryny w suchym ekstrakcie z ostropestu powinna
wynosić od 30% do 65 %. To bardzo istotne, ponieważ dojrzałe owoce SM zawierają o wiele
mniej sylimaryny niż standaryzowane wyciągi, dlatego w stanach chorobowym zalecane jest
stosowanie standaryzowanych wyciągów, a nie samego zioła.
Właściwości przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze i przeciwgrzybicze
Mikroorganizmy chorobotwórcze stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia
publicznego i chociaż antybiotyki niewątpliwie przyczyniają się do leczenia chorób zakaźnych
to z drugiej strony ich szerokie stosowanie przyczynia się do powstawania szczepów
antybiotykoodpornych, a to istotny problem i wyzwanie dla obecnej medycyny. Jednym z
patogenów grzybiczych powodujących infekcje błon śluzowych i ogólnoustrojowe infekcje
jest Candida albicans. Wykazano, że Sylimaryna hamuje jej wzrost prawdopodobnie przez
błony i destabilizację biofilmów. Generalnie mówiąc – działa i SM wykazuje wyższą
skuteczność w wspomagającym leczeniu Candidy niż większość innych suplementów.
Schistosomatoza jest chorobą pasożytniczą, która charakteryzuje się reakcją
ziarniniakową wokół jaj pasożytów oraz zwłóknieniem wątroby spowodowanym pasożytem.
Wykazano, że Sylimaryna hamuje i łagodzi tego rodzaju zwłóknienie wątroby.
Wirus zapalenia wątroby typu C należy do wirusów RNA i zakażenie nim może
prowadzić do marskości wątroby i raka wątrobokomórkowego. Wykazano, że Sylimaryna
hamuje wnikanie i przenoszenie tego wirusa, ale także hamuje proliferację komórek T i
odpowiedź zapalną.
Właściwości antyrakowe
Wiele przeprowadzonych badań wskazuje na działanie przeciwnowotworowe SM w
stosunków do wielu różnych typów nowotworów w tym raka żołądka, raka prostaty,
raka wątroby, raka krtani, raka płuc, glejaka, raka piersi, szpiczaka mnogiego, raka
jelita grubego, czerniaka złośliwego, raka pęcherza moczowego, raka skóry, raka
szyjki macicy i białaczki. Działanie Sylimaryny polega głównie na hamowaniu
proliferacji różnych linii komórek nowotworowych poprzez modulację ich szlaków
sygnałowych. Co więcej, wykazano że Sylimaryna jest naturalnym inhibitorem
aktywności STAT3 (rodzaj białka odgrywające kluczową rolę we wzroście komórek i
apoptozie), przez co zapobiega pojawieniu się oporności na leki
przeciwnowotworowe w warunkach klinicznych. Wykazano również, że SM wzmacnia
działanie metotreksatu (silny lek stosowany w onkologii) oraz zmniejsza stany zapalne
błony śluzowej powstające na skutek stosowania radioterapii.
Działanie hepatoprotekcyjne
Zdecydowana większość osób, sięgających po Sylimarynę to pacjenci, u których
występują choroby wątroby. Jedną z częściej występujących chorób dotykających ten
organ jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD), która polega na
nadmiernym nagromadzeniu się głównie trójglicerydów w komórkach wątroby
(hepatocytach), co upośledza jej prawidłową pracę. Wątroba jest kluczowym
narządem w metabolizmie wielu substancji takich jak tłuszcze, ksenobiotyki (związki
chemiczne, które są obce dla organizmu i nie spotyka się z nimi w naturze, nie są
przez niego wytwarzane, a które jednocześnie wykazują aktywność biologiczną),
zanieczyszczenia środowiskowe i inne związki chemiczne. Prawidłowe
funkcjonowanie wątroby jest więc kluczowe w kontekście zachowania prawidłowego
działania organizmu człowieka.
Działanie kardioprotekcyjne
Choroby układu krążenia są główną przyczyną osób dorosłych i najczęściej są
związane z niedokrwieniem. Działanie ochronne na naczynia krwionośne zostało
opisane zarówno na modelach zwierzęcy jak i na komórkach sercowo naczyniowych.
Przyczyn z powodu których choroby sercowo-naczyniowe zbierają takie żniwo jest
wiele. Nadwaga, otyłość, zła dieta, brak aktywności fizycznej, nadużywanie alkoholu i
papierosów to tylko niektóre z nich. Do tego nie bez znaczenia jest stan zapalny
obecny w obrębie naczyń krwionośnych oraz śmierć komórkowa (apoptoza komórek)
są głównymi czynnikami odpowiadającymi za choroby sercowo-naczyniowe.
Wykonano wiele badań, w których SM pozytywnie wpływał na funkcje serca poprzez
silne działanie antyoksydacyjne i wpływ na mitochondria komórkowe. Ponadto
Ostropest wspomaga gojenie się serca i jego funkcje po zawale poprzez hamowanie
szlaków sygnałowych TGFβ1-TβR- Smad2/3.
Działanie neuroprotekcyjne
Choroba Alzhaimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, która charakteryzuje się
postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania. Obecnie jest to choroba
nieuleczalna i należy do najczęstszych przyczyn otępienia w starszym wieku.
Udowodniono, że przyjmowanie Ostropestu i sylibiny łagodziło postępy choroby
Alzhaimera w tym upośledzenie uczenia się i pamięci, stan zapalny i stres
oksydacyjny. Ponadto sama sylibina chroni przed stresem nitrozacyjnym (uszkadza
białka) hipokamp (odpowiada u ludzi za pamięć), co sugeruje, że SM może wykazywać
potencjał w zapobieganiu i leczeniu choroby Alzhaimera oraz zaburzeń
neurologicznych.
Depresja jest zaburzeniem nastroju, które objawia się stałym uczuciem smutku.
Często powoduje to również utratę zainteresowania sprawami dnia codziennego. U
podstaw depresji stoi neurozapalenie i obniżenie aktywności receptora BDNF
(mózgowy czynnik neurotroficzny). W badaniach udowodniono, że suplementacja
oleju z ostropestu plamistego łagodzi zachowania lękowo-depresyjne poprzez
poprawę funkcjonowania układu neurologiocznego, działanie przeciwzapalne i
hamowanie stresu oksydacyjnego.
Choroba Parkinsona jest postępującym zaburzeniem układu nerwowego, które
wpływa na ruch. Objawy zaczynają się stopniowo, czasami zaczynając od ledwo
zauważalnego drżenia w jednej ręce. Drżenie jest powszechne, ale zaburzenie często
powoduje sztywność lub spowolnienie ruchu. U jej podstaw stoi postępujący zanik
dopaminy w wyniku utraty neuronów dopaminergicznych. W jednym z dostępnych
badań wykazano, że suplementacja sylimaryną chroniła wspomniane neurony
dopaminergiczne.
Stwardnienie rozsiane jest najczęściej występującą niereumatyczną chorobą
powodującą niepełnosprawność. Jest to poważny problem społeczno-ekonomiczny
ponieważ częstość występowania MŚ (Multiple sclerosis-stwardnienie rozsiane) stale
rośne na całym świecie, a do tej pory jest to choroba nieuleczalna. W wielu badaniach
udowodniono, że Sylimaryna hamuje stan zapalny stymulując produkcję IL-10 i TGF- β
(czynniki hamujące produkcję zapalnych cytokin), co wskazuje, że suplementy
zawierające sylimarynę mogą pełnić istotną rolę w prewencji i leczeniu stwardnienia
rozsianego.
Ochrona skóry
Skóra stanowi naturalną barierę chroniącą przed szkodliwym działaniem środowiska,
takim jak mikroorganizmy chorobotwórcze, zanieczyszczenia powietrza,
promieniowanie UV, rany, skaleczenia, zadrapania i inne uszkodzenia ciągłości skóry.
W badaniach udowodniono, że Sylimaryna wspomaga gojenie się ran i chroni
makrofagi, keratynocyty i fibroblasty przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Badania
wykazały również, że dehydrosilybina i kwercetyna chronią keratynocyty i fibroblasty
przed uszkodzeniem wywołanym nadtlenkiem wodoru.
Detoksykacja
Ostropest plamisty i sylimaryna są jednak najczęściej stosowanymi preparatami w
leczeniu toksyczności spowodowanej przez różnego typu substancje chemiczne, w
tym leki, metale ciężkie oraz pestycydy. Do substancji, które powodują obciążenia
wątroby oraz możliwe jej uszkodzenia są antybiotyki, takie jak wankomycyna,
gentamycyna. Te antybiotyki mogą być toksyczne dla nerek i zaburzać ich
metabolizm. Sylimaryna zmniejsza nefrotoksyczność gentamycyny, o czym świadczy
obserwowany w badaniach spadek azotu mocznika, kreatyniny oraz dostępne wyniki
badań histopatologicznych
1.Dobson R, Giovannoni G. Stwardnienie rozsiane – recenzja. Eur J Neurol. 2019 Jan;26(1):27-40. doi:
10.1111/ene.13819. Epub 2018 18 listopada. PMID: 30300457.
2. Wang, Y.; Li, M.; Liang, Y.; Yang, Y.; Liu, Z.; Yao, K.; Chen, Z.; Zhai, S. Chinese Herbal Medicine for the
Treatment of Depression: Applications, Efficacies and Mechanisms. Curr. Pharm. Des. 2018, 23 (34),
5180−5190.
3. Abenavoli, L.; Izzo, A. A.; Milic, N.; Cicala, C.; Santini, A.; Capasso, R. Milk thistle (Silybum marianum):
A concise overview on its chemistry, pharmacological, and nutraceutical uses in liver diseases.
Phytother. Res. 2018, 32 (11), 2202−2213.
4.Loria-Cervera, E. N.; Andrade-Narvaez, F. The role of monocytes/macrophages in Leishmania
infection: a glance at the human response. Acta Trop. 2020, 207, 105456.
5. Olias-Molero, A. I.; Jimenez-Anton, M. D.; Biedermann, D.; Corral, M. J.; Alunda, J. M. In-Vitro
Activity of Silybin and Related Flavonolignans against Leishmania infantum and L donovani. Molecules
2018, 23 (7), 1560.
6. Frassova, Z.; Ruda-Kucerova, J. Milk Thistle (Silybum Marianum) as a Supportive Phytotherapeutic
Agent in Oncology]. Klin Onkol 2017, 30 (6), 426−432.
7. Hosseinabadi, T.; Lorigooini, Z.; Tabarzad, M.; Salehi, B.; Rodrigues, C. F.; Martins, N.; Sharifi-Rad, J.
Silymarin antiprolifer ative and apoptotic effects: Insights into its clinical impact in various types of
cancer. Phytother. Res. 2019, 33 (11), 2849−2861.
8. El Mesallamy, H. O.; Metwally, N. S.; Soliman, M. S.; Ahmed, K. A.; Abdel Moaty, M. M. The
chemopreventive effect of Ginkgo biloba and Silybum marianum extracts on hepatocarcinogenesis in
rats. Cancer Cell Int. 2011, 11 (1), 38.
9.Kauntz, H.; Bousserouel, S.; Gosse, F.; Marescaux, J.; Raul, F. Silibinin, a natural flavonoid, modulates
the early expression of chemoprevention biomarkers in a preclinical model of colon carcinogenesis.
Int. J. Oncol. 2012, 41 (3), 849−54.
10.Akbari-Kordkheyli, V.; Abbaszadeh-Goudarzi, K.; Nejati Laskokalayeh, M.; Zarpou, S.; KhonakdarTarsi, A. The protective effects of silymarin on ischemia-reperfusion injuries: A mechanistic review.
Iran J. Basic Med. Sci. 2019, 22 (9), 968−976.
11. Vilahur, G.; Casani, L.; Pena, E.; Crespo, J.; Juan-Babot, O.; Ben-Aicha, S.; Mendieta, G.; Bejar, M. T.;
Borrell, M.; Badimon, L. Silybum marianum provides cardioprotection and limits adverse remodeling
post-myocardial infarction by mitigating oxidative stress and reactive fibrosis. Int. J. Cardiol. 2018, 270,
28−35.
12. Zhou, B.; Wu, L. J.; Tashiro, S.; Onodera, S.; Uchiumi, F.; Ikejima, T. [Protective effect of silibinin
against isoproterenol-induced injury to cardiac myocytes and its mechanism]. Yao Xue Xue Bao 2007,
42 (3), 263.
13. Krecman, V.; Skottova, N.; Walterova, D.; Ulrichova, J.; Simanek, V. Silymarin inhibits the
development of diet-induced hypercholesterolemia in rats. Planta Med. 1998, 64 (2), 138−42.
14. Wah Kheong, C.; Nik Mustapha, N. R.; Mahadeva, S. A Randomized Trial of Silymarin for the
Treatment of Nonalcoholic Steatohepatitis. Clin. Gastroenterol. Hepatol. 2017, 15 (12), 1940− 1949.
15. Katsiki, N.; Mikhailidis, D. P.; Mantzoros, C. S. Non-alcoholic fatty liver disease and dyslipidemia: An
update. Metab., Clin. Exp. 2016, 65 (8), 1109−1123. Journal of Agricultural and Food Chemistry
pubs.acs.org/JAFC Review
16. Radko, L.; Cybulski, W.; Rzeski, W. Cytoprotective effect of silybin against lasalocid-induced toxicity
in HepG2 cells. Pol. J. Vet. Sci. 2013, 16 (2), 275−82