REFLUKS ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWY (ZIOŁA I MIESZANKI)

Choroba refluksowa przełyku, refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD – gastroesophageal reflux disease) – schorzenie polegające na nieprawidłowym cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku z powodu niesprawności zwieracza dolnego przełyku.

Patogeneza

Za główne czynniki patogenetyczne uważa się występowanie przedłużonego czasu relaksacji dolnego zwieracza przełyku, co prowadzi do zarzucania i długotrwałego zalegania kwaśnej treści żołądkowej lub zasadowej treści jelitowej w przełyku. Choroba refluksowa przełyku może być powodowana obecnością przepukliny wślizgowej rozworu przełykowego.

Towarzyszą temu różnorodne objawy kliniczne, głównie zgaga, uczucie pieczenia w klatce piersiowej, czasem wrażenie cofania się pokarmu. Czasami są to po prostu bóle w klatce piersiowej. Wymaga to szczegółowej diagnostyki, ponieważ imitują objawy kardiologiczne.

Mogą wystąpić również objawy ze strony górnych dróg oddechowych w postaci chrypki, zapalenia krtani lub gardła.

Powikłania

• nadżerki przełyku – najczęstsze powikłanie, z którym zmaga się ponad 20% cierpiących z powodu refluksu
• zwężenie przełyku, na skutek długotrwałego stanu zapalnego
• owrzodzenie
• krwawienie z owrzodzenia
• perforacja owrzodzenia
• przełyk Barretta
• erozja szkliwa i próchnica

Choroba refluksowa 6-krotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka gruczołowego przełyku, 5-krotnie raka złącza żołądkowo-przełykowego oraz 2-krotnie raka płaskonabłonkowego przełyku.

Diagnostyka

W diagnostyce podstawowej wykorzystuje się badanie RTG przełyku z kontrastem, endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego, 24 godzinną pH-metrię i manometrię przełykową, test omeprazolowy. Dawniej w diagnostyce wykorzystywano też test prowokacyjny zwany próbą Bernsteina, obecnie metoda ta jest rzadko stosowana.

Wpływ żywienia na objawy choroby refluksowej

Chorzy z chorobą refluksową często odczuwają nasilenie zgagi po spożyciu potraw zawierających ostre przyprawy, owoców i soków z owoców cytrusowych, napojów alkoholowych lub kawy.

Po tych produktach spożywczych krótkotrwałe uczucie zgagi może pojawić się również u osób zdrowych.

To empiryczne spostrzeżenie znajduje wytłumaczenie w wynikach wielu badań kontrolowanych. Na ich podstawie uważa się, że poszczególne potrawy mogą nasilać lub powodować objawy choroby refluksowej poprzez działanie na któryś z omówionych poniżej mechanizmów.

1. Żywność może bezpośrednio stymulować receptory nerwów czuciowych w zmienionej zapalnie błonie śluzowej powodując powstanie uczucia bólu lub zgagi. Działają w ten sposób potrawy kwaśne, mające silny ładunek osmotyczny lub działanie ściągające. Mechanizm tego wpływu jest taki sam jak w klasycznym teście Bernsteina, który polega na prowokacji wystąpienia objawów refluksu poprzez podanie rozcieńczonego kwasu solnego. Jest to działanie bezpośrednio drażniące chemicznie. Tak należy tłumaczyć niekorzystny efekt przypraw i owoców cytrusowych .

2. Niektóre pokarmy silnie stymulują wydzielanie kwasu solnego w żołądku. U chorych ze zmniejszonym napięciem dolnego zwieracza przełyku kwas jest zarzucany zwrotnie do przełyku wywierając działanie drażniące na śluzówkę przełyku. Taki jest mechanizm działania kawy. U osób zdrowych kawa podwyższa napięcie podstawowe dolnego zwieracza przełyku w sposób wprost proporcjonalny do dawki. Natomiast u chorych z niewydolnym zwieraczem przełyku mechanizm ten nie jest skuteczny. Jednocześnie zawarta w kawie kofeina jest silnym stymulatorem wydzielania kwasu żołądkowego, który w tych warunkach łatwo penetruje do przełyku. Udowodniono, że zastosowanie antagonisty receptora H2 u osób z niedomogą dolnego zwieracza przełyku chroni pacjentów przed wystąpieniem zgagi po wypiciu kawy .

3. Istnieją pokarmy mogące zmniejszać napięcie dolnego zwieracza przełyku poprzez wpływ na wydzielanie hormonów żołądkowo-jelitowych (głównie cholecystokininy) lub poprzez uaktywnienie odruchów nerwowych. Właściwości takie mają pokarmy charakteryzujące się dużą zawartością tłuszczów oraz wyroby czekoladowe. Ten ugruntowany od lat w piśmiennictwie pogląd podważają opublikowane w bieżącym roku badania niemieckie. W badaniach tych prowadzonych u ochotników, izokaloryczne i izowolumentryczne posiłki różniące się jedynie zawartością tłuszczów wywoływały podobny wpływ na czynność zwieracza przełyku oraz pH przełykowe (19). Wyniki tych badań sugerują, iż przyczyną epizodów refluksu występujących po obfitych posiłkach jest raczej duża objętość treści pokarmowej zalegającej w żołądku i zwiększającej ciśnienie wewnątrzżołądkowe niż obciążenie tłuszczami.

Alkohol spożywany w dużych ilościach również obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku – udowodniono wyraźne zmniejszenie jego napięcia po wypiciu 180-300 ml whisky. Etanol jest ponadto silnym stymulatorem wydzielania kwasu żołądkowego. Jego złożone niekorzystne działanie jest często przyczyną występowania zgagi po wypiciu napojów alkoholowych nawet u osób zdrowych. Ryzyko nasila się jeszcze bardziej jeśli są to napoje przyrządzane na bazie soku pomidorowego lub owoców cytrusowych . Różne rodzaje napojów alkoholowych działają z niejednakową siłą. Niedawno udokumentowano, że białe wino w większym stopniu niż czerwone obniża ciśnienie dolnego zwieracza przełyku .

4. Potrawy zawierające duże ilości tłuszczów opóźniają opróżnianie żołądkowe. W takiej sytuacji ciśnienie wewnątrzżołądkowe wzrasta, mogąc przekroczyć ciśnienie napięcia spoczynkowego dolnego zwieracza przełyku. Powstają warunki sprzyjające refluksowi treści żołądkowej do przełyku.

Istnieją pokarmy działające korzystnie na objawy refluksu. Chorzy często wykorzystują to działanie, nawet bez zasięgania opinii lekarza. Wypicie szklanki mleka lub nawet wody często zmniejsza nasilenie zgagi. Jest to związane z neutralizacją kwaśnej zawartości przełyku poprzez produkty mleczne lub po prostu spłukaniem kwasu solnego do żołądka przez wypitą wodę. Korzystne działanie wykazują zwłaszcza wody lecznicze z dużą zawartością soli wapnia o pH alkalicznym.

Zalecenia żywieniowe w chorobie refluksowej

Zalecenia żywieniowe są istotną częścią prawidłowego postępowania terapeutycznego w chorobie refluksowej. W niektórych przypadkach zrealizowanie zaleceń dotyczących trybu życia, w tym głównie zaleceń żywieniowych, wystarcza do osiągnięcia znacznego złagodzenia lub nawet ustąpienia objawów. W innych przypadkach wspierają one leczenie farmakologiczne.

Jednak zawsze (niezależnie od podejmowanego leczenia farmakologicznego) powinny one być przekazywane chorym .

Sprowadzają się one do kilku ograniczeń, które są łatwo zapamiętywane przez chorych:

1. Posiłki obfite rozciągają silnie żołądek powodując jednocześnie obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku. Zwiększa się ilość krótkotrwałych relaksacji zwieracza, podczas których może dochodzić do zarzucania treści żołądkowej do przełyku. Chorym zaleca się zatem jedzenie pięciu a nawet sześciu posiłków dziennie w równych odstępach czasu bez zwiększania całkowitej kaloryczności diety tak aby objętość pokarmów spożywanych podczas poszczególnych posiłków była nieduża.

2. Ostatni posiłek powinien być spożywany nie później niż trzy godziny przed snem. W nocy, w pozycji leżącej, mechanizmy oczyszczania przełyku z zarzucanej treści pokarmowej (klirensu przełykowego) działają mniej sprawnie. Toteż chory, który zjadł obfity posiłek na krótko przed nocnym odpoczynkiem w łóżku jest szczególnie narażony na wystąpienie epizodów refluksu w godzinach nocnych.

3. Chorzy powinni unikać niektórych pokarmów. Do przeciwwskazanych produktów spożywczych należą: pokarmy tłuste, wyroby czekoladowe, kawa, alkohol, owoce cytrusowe, soki cytrusowe oraz pomidorowy, cebula, napoje gazowane oraz stosowane w większych ilościach ostre przyprawy.

Inne zalecenia dotyczące trybu życia

Nie można oddzielić zalecanych u pacjentów z chorobą refluksową ograniczeń dietetycznych od innych zaleceń obejmujących zmiany trybu życia.

U osób z nadwagą i otyłych zaleca się znormalizowanie wagi ciała.

Wiadomo, że u wielu osób wyraźnie zmniejsza to nasilenie dolegliwości a u niektórych pozwala na odstąpienie od leczenia farmakologicznego.

Nie prowadzono sformalizowanych badań dotyczących wyjaśnienia mechanizmów tego wpływu ale przypuszcza się, że zmniejszenie dolegliwości wynika ze zmniejszenia ciśnienia śródbrzusznego.

Odradza się noszenia pasów i obcisłej odzieży bowiem, podobnie jak nadwaga, mogą one zwiększać ciśnienie śródbrzuszne.

Palenie tytoniu powoduje zmniejszenie napięcia dolnego zwieracza przełyku o około 20% i prawdopodobnie upośledza perystaltykę przełyku . Sprzyja to zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku. Udowodniono, że u osób palących występuje zwiększona ilość epizodów refluksu oraz wydłuża się czas oczyszczania przełyku z kwasu . Głębokie wdechy oraz kaszel, towarzyszące paleniu, zwiększają ponadto ciśnienie brzuszne, co ułatwia dostawanie się soku żołądkowego do przełyku. Zatem palenie tytoniu powinno być odradzane chorym na chorobę refluksową.

Wykazano, że samo uniesienie łóżka od strony głowy o około 20 cm powoduje ustąpienie dolegliwości u 20% chorych i ułatwia wyleczenie zapalenia przełyku .

Podobne działanie wykazuje uniesienie głowy i tułowia w czasie snu za pomocą podgłówka w kształcie klina wkładanego pod materac. Metody te poprawiają oczyszczanie przełyku w czasie snu z zarzuconej kwaśnej zawartości żołądka. Są one wskazane nawet przy braku nocnych dolegliwości, ponieważ ekspozycja śluzówki na kwas w nocy może uwrażliwiać receptory bólowe przełyku, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia zgagi w ciągu dnia.

Odradza się wykonywanie prac związanych z pochylaniem i schylaniem się, ponieważ w takich warunkach łatwiej dochodzi do wystąpienia epizodów refluksu.

Przedstawione w niniejszej pracy zalecenia dotyczące modyfikacji żywienia i stylu życia u chorych z chorobą refluksową często są pomijanym lub pobieżnie traktowanym elementem zaleceń lekarskich. Wskazują na to wyniki niedawno opublikowanej ankiety przeprowadzonej wśród chorych z amerykańskiego stanu Wirginia. Ponad połowa ankietowanych, w tym zwłaszcza osoby powyżej 60 roku życia, nie otrzymała od lekarzy odpowiednich zaleceń . Podobne badania nie były prowadzone w Polsce.

Złagodzenie dolegliwości jest głównym celem leczenia u większości chorych z chorobą refluksową żołądkowo-przełykową. Jeżeli objawy choroby występują rzadko i nie zaburzają normalnej aktywności życiowej pacjenta to oznacza, że cel leczenia został osiągnięty.

W wielu przypadkach można ten cel osiągnąć za pomocą uregulowania trybu życia, w tym zaleceń dietetycznych.

Nie można też zapominać o mniejszych kosztach leczenia opartego o dokonanie zmian trybu życia w porównaniu do terapii opartej na długotrwałym stosowaniu leków promotorycznych lub antagonistów receptora H2 lub inhibitorów pompy protonowej. Przestrzeganie zaleceń żywieniowych jest zatem ważnym elementem skutecznego postępowania. Nie powinien być on pomijany u żadnego chorego.

NATURALNE METODY WALKI Z REFLUKSEM

W ziołolecznictwie stosuje się surowce powlekające o działaniu osłaniającym,przeciwzapalnym oraz gojącym.

Mieszanka nr 1

Składniki:

Korzeń prawoślazu 50g

Kwiat ślazu 50g

Porost islandzki 50g

Liść podbiału 50g

Sposób przygotowania:

Czubatą łyżkę stołową dobrze wymieszanych ziół zalać szklanką zimnej wody,powoli doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu przez minutę.Odstawić pod przykryciem na godzinę, przecedzić i pić 2-3 łyżki ciepłego odwaru kilka razy dziennie.

Galaretka z porostu islandzkiego

Sposób przygotowania:

50 gram suszonego porostu należy zalać litrem zimnej wody, doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu do wygotowania połowy płynu.Przecedzić-najlepiej przez sitko lub tetrową pieluchę i pozostawić do skrzepnięcia.Przyjmować 6 razy dziennie po łyżeczce między posiłkami.

Macerat z nasion lnu

Sposób przygotowania:

3 czubate łyżki całych nasion zalać wieczorem 1/2 litra zimnej wody i odstawić na noc pod przykryciem.Rano przecedzić i pić w ciągu dnia, 4 razy dziennie po pół szklanki letniego maceratu.

Macerat z korzenia prawoślazu

Sposób przygotowania:

Czubatą łyżkę stołową ziół zalać wieczorem szklanką zimnej wody i odstawić na noc.Rano przecedzić, mocno odciskając zioła.Macerat pić 3-4 razy dziennie po pół szklanki,między posiłkami.

Ojcowie Bonifratrzy polecają w przypadku zgagi mieszankę:

Składniki:

Kwiat nagietka 40g

Liść szałwii 30g

Ziele skrzypu 20g

Ziele piołunu 20g

Liść melisy 20g

Kłącze tataraku 20g

Korzeń kozłka lekarskiego 20g

Sposób wykonania:

Łyżkę stołową dokładnie wymieszanych ziół zalać szklanką zimnej wody, powoli doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu przez 3 minuty.Odstawić pod przykryciem na 10 minut i przecedzić.Pić 3-4 razy dziennie po pół szklanki odwaru przed posiłkami.

Źródła:

1.http://www.czytelniamedyczna.pl/1411,rola-zywienia-w-chorobie-refluksowej-zoladkowoprzelykowej.html

2.https://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_refluksowa_prze%C5%82yku